Beth i’w wneud os bydd plentyn yn dweud wrthych ei fod ef/hi neu berson arall yn cael/wedi cael ei niweidio

Efallai y bydd plentyn yn penderfynu datgelu i’w hymarferydd eu bod:

• wedi bod yn destun niwed, camdriniaeth neu esgeulustod;
• yn ymwybodol o blentyn arall sy’n cael, neu o bosib yn cael ei gamdrin

Mae’n bwysig cydnabod bod plant yn gallu ‘dweud’:

• ar lafar
• drwy chwarae
• drwy eu hymddygiad

Mae’r ffordd y mae ymarferwyr yn ymateb i’r datgeliadau hyn yn arwain y plentyn at ddisgrifio’r hyn sydd wedi digwydd iddo neu gau am ei hun yn gyfan gwbl a thynnu’n ôl beth bynnag a ddywedodd ynghynt.

Oherwydd y gall y geiriau hyn fod yn hollbwysig mewn achosion cyfreithiol, mae’r ffordd y mae’r ymarferwyr yn eu rheoli yn bwysig.

Mae’n hollbwysig:

• sicrhau bod y plentyn sy’n wynebu risg yn ddiogel; mae diogelu’n hollbwysig;
• gofyn yr holl gwestiynau arferol y byddech yn eu gofyn i benderfynu a oes perygl diogelu fel:
  • beth sydd wedi digwydd?
  • pryd ddigwyddodd e?
  • ble ddigwyddodd e?
  • sut ddigwyddodd e?
  • pwy wnaeth e?
• gwrandewch ac arsylwch;
• mae’n hollbwysig bod yr ymarferydd yn cofnodi’r hyn a ddywedwyd wrthynt ar y cyfle cyntaf oherwydd efallai mai dyma’r unig hysbysiad a’r un cyntaf a fydd ar gael i’r heddlu.
• cadw meddwl agored ynghylch yr hyn a welir ac a glywir.
• egluro i’r plentyn pa gamau gweithredu a gaiff eu dilyn mewn ffordd sy’n briodol i’w oedran a dealltwriaeth.
• peidio ag addo cadw’n gyfrinachol yr hyn a ddywedwyd wrthych oherwydd bod dyletswydd ar ymarferwyr i ddatgelu gwybodaeth i’r gwasanaethau cymdeithasol, ac i’r heddlu mewn rhai achosion.
• cofiwch nad yw hysbysu pryderon yn bradychu ffydd.

Enghraifft: Mae plentyn mewn meithrinfa yn chwarae yng nghornel y cartref. Mae’n dechrau gweiddi a thaflu un o’r doliau o gwmpas gan ddweud ‘rwyt ti’n ddrwg ac angen curfa’. Mae’r ymarferydd yn mynd at y plentyn (er mwyn cadw’r plentyn ac eraill yn ddiogel) ac yn sôn am yr hyn y mae hi wedi’i weld.

Mae’r plentyn yn dweud bod y ddol mam wedi bod yn ddrwg a bod dad yn ‘dysgu gwers iddi’. Unwaith eto, mae’r ymarferydd yn sylwi, gweld ac yn adlewyrchu gan ddefnyddio geiriau'r plentyn: ‘mae doli dad yn dysgu gwers i doli mam’. Mae’r plentyn yn ymateb: ‘ie, dyna beth mae dad yn ei wneud i mam’. Mae’r ymarferydd yn ailadrodd: ‘dyna beth mae dad yn ei wneud i mam’. Mae’r plentyn yn ymateb: ‘ie, mae e’n ei brifo hi’n wael ac mae hi yn yr ysbyty’.

Drwy gydol y sgwrs mae’r ymarferydd yn gwrando ac yn arsylwi ac yn ailadrodd yr hyn a ddywedodd y plentyn. Felly mae’n cadw meddwl agored ac yn osgoi llygru’r dystiolaeth.

Awgrymiadau Ymarfer: 10 Egwyddor Allweddol ar gyfer Rheoli Datgeliadau